Jan XII
Ottaviano Théophylactes ze Spoleto (urodzony w Rzymie, około 937 roku, zamordowany w górach Kampanii, 14 maja 964 roku) herb Syn Alberyka II Théophylactes ze Spoleto, król Longobarydów i Aldy Bosonide d' Arles, córki Hugues Bosonide, hrabiego d'Arles i de Vienne, króla Prowansji i Italii i Aldy N. Papież, Biskup Rzymu, Wikariusz Jezusa Chrystusa, Następca i Książe Apostolski, Najwyższy Biskup Kościoła, Patriarcha Świata od 16 grudnia 955 roku do usunięcia 4 grudnia 963 roku i od 26 lutego do 14 maja 964 roku. Patrycjusz rzymu, kardynał od 944 roku mianowany przez papieża Marynusa II. Był wnukiem senatrix Marozji i synem księcia Alberyka II ze Spoleto, który na łożu śmierci wymusił na szlachcie i duchowieństwie przysięgę, że po śmierci Agapita II wybiorą na papieża jego nieślubnego syna. Elekcja była sprzeczna z dekretem Symmacha z 499 roku, zabraniającym wyznaczania następcy jeszcze za życia urzędującego papieża. Został papieżem jako nastolatek i jako nastolatek został w 944 roku wyświęcony na kardynała. Jako drugi papież po Merkurym, czyli Janie II (pontyfikat w latach 533-535) - zmienił imię. Najgorszym z wszystkich Janów był przypuszczalnie Jan XII, który objął urząd papieski w 955 roku, w wieku lat osiemnastu. Nazywano go "chrześcijańskim Kaligulą". Wybrany na papieża zgodnie z ostatnią wolą umierającego ojca, Alberyka II, absolutnego władcy Rzymu, Jan XII obrał styl życia, który zaszokował nawet zblazowanych Rzymian przywykłych do wszelkiego rodzaju nieprawości. Wzorował się na rzymskim cesarzu Heliogabalu, urządzał homoseksualne orgie w papieskim pałacu. Aby przeciwdziałać wobec swoich rządów,zaprosił niemiecki władcę Ottona I "Wielkiego" do Rzymu, gdzie koronował go na cesarza w 962 roku, ustanowiając Święte Cesarstwo Rzymskie, instytucję, która przetrwała formalnym do 1806 roku. Ten nastolatek, dysponujący nieograniczoną władzą, zamienił swoją rezydencję w Pałacu Laterańskim w burdel. Roztrwonił ofiary pielgrzymów i hojne dary, m.in. złote kielichy z Bazyliki św. Piotra, na swe liczne kochanki. Z powodu Jana i jego kompanów ostrzegano nawet kobiety przed uczęszczaniem do znajdującego się w Pałacu Laterańskim kościoła, by nie padły łupem pożądliwości młodego papieża. Swoim niedługim życiem zhańbił godność papieską, wiodąc życie rozpustnika i zamieniając Lateran w dom schadzek. Nie bez powodu X wiek w dziejach papiestwa bywa nazywany "czarnym stuleciem", a francuscy historycy określają go mianem "pornokracji". Setki mężczyzn - i, jak głosi legenda, jedna kobieta - zajmowały tron na stolicy Piotrowej, lecz tylko niewielu dostarczyło niekwestionowanych powodów do chluby. Jan XXIII - człowiek z pewnością dobry i wielkiej pobożności - był jednym z kilku wielkich papieży XX wieku, być może największym, poprzedziło go jednak dwudziestu dwu innych Janów. Większość z nich nie pałała równą mu żarliwością. Chociaż mieszkańcy Rzymu byli zbyt skłóceni, by przeciwstawić się Janowi, papież stanął wkrótce wobec zagrożenia za strony Berengara, króla Longobardów, który miał chrapkę na bogate papieskie włości w środkowej Italii. Jan XII zwrócił się o pomoc do potężnego niemieckiego władcy, Ottona, króla Saksonii, który niedawno rozniósł w pył najeżdżających jego ziemie Hunów. Otton odparł Berengara w zamian za upragnione błogosławieństwo i koronowanie na Chrześcijańskiego Cesarza i obrońcę Rzymu, którego mu papież chętnie udzielił, sankcjonując w ten sposób powstanie Świętego Cesarstwa Narodu Niemieckiego. Po nawiązaniu bliższych stosunków z papieżem Otton skorzystał z okazji, by zganić Jana za jego bezeceństwa. Surowe upomnienie nie zostało docenione i Jan, niczym kapryśne dziecko, którym faktycznie był, ofiarował koronę Cesarstwa swemu zajadłemu wrogowi, Berengarowi, gdy tylko Otton wrócił do Niemiec. Nie trzeba chyba dodawać, że cesarz nie był tym zbudowany i natychmiast zawrócił do Rzymu, by dać nauczkę nielojalnemu papieżowi. Przerażony Jan zagarnął to, co jeszcze w skarbcu św. Piotra pozostało, i uciekł do Tivoli. Zamierzał pozyskać sojusznika do obrony przed Berengariuszem II i jego synem Adalbertem, więc zwrócił się do króla Niemiec Ottona I "Wielkiego" i ofiarował mu oraz jego małżonce Adelajdzie korony cesarskie. Akt ten dokonał papież 2 lutego 962 roku i w konsekwencji, którego przyczynił się do ścisłego związku Stolicy Apostolskiej z cesarstwem niemieckim. Do 1806 roku nazywano je Świętym Cesarstwem Rzymskim Narodu Niemieckiego. Otton I przyjął obowiązek obrony papiestwa i 13 lutego 962 roku ogłosił Privilegium Ottonianum, w którym potwierdził darowizny Pepina III i Karola "Wielkiego" oraz zaakceptował zasady elekcji papieża zawarte w Konstytucji rzymskiej Lotara w 824 roku. Od tej pory papież elekt miał składać cesarzowi przysięgę wierności. Jan XII potwierdził ustalenia cesarza w sprawie chrystianizacji Słowian i podporządkował arcybiskupstwu w Magdeburgu przyszłe biskupstwa słowiańskie. Udzielił także poparcia reformom zakonów. Po wyjeździe Ottona I z Rzymu Jan XII zrozumiał, że utracił liczne prerogatywy, więc zaczął spiskować przeciw cesarzowi, m.in. z Berengariuszem II. Część szlachty, zgorszona postępowaniem i niemoralnym stylem życia papieża, wznieciła zamieszki, zajęła Bazylikę św. Pawła za Murami i zwróciła się o pomoc do cesarza. Kiedy Otton I zjawił się u bram Rzymu, Jan XII zbiegł do Tivoli ze skarbcem papieskim. Cesarz wkroczył do miasta i 6 listopada 963 roku zwołał synod rzymski, na który wezwano papieża, ale on odmówił przybycia. Otton I "Wielki" wymusił na Rzymianach przysięgę, że przyszłe elekcje papieskie będą dokonywane za jego zgodą. Jan XII został oskarżony o skandaliczne prowadzenie się, krzywoprzysięstwo, symonię i kazirodztwo. 4 grudnia 963 roku złożono papieża z urzędu, a na jego miejsce wybrano, przy poparciu cesarza, świeckiego urzędnika pałacu laterańskiego - Leona VIII. Złamano, więc dwukrotnie zasady, bo żaden trybunał nie miał prawa sądzić papieża i wybrano na papieża osobę świecką. Kiedy cesarz opuścił Rzym, a Jan XII powrócił, Leon VIII musiał uciekać. Jan XII zwołał w Bazylice św. Piotra synod, który 26 lutego 964 roku anulował wybór Leona VIII, wyklął go i potępił poprzedni synod, a potem zaczął mścić się na przeciwnikach. Wówczas cesarz powrócił do Rzymu, a Jan XII zbiegł do Kampanii, gdzie ukrył się w górach. Wkrótce zmarł nagłą śmiercią, być może zamordowany w domu którejś z kochanek przez zdradzonego małżonka. W czasie jego nieobecności Otton zwołał synod Kościoła w celu rozstrzygnięcia powstałej sytuacji. Wezwano ludzi, którzy pod przysięgą złożyli konkretne i potwierdzone dowodami zeznania o papieskich bezeceństwach. Oskarżenia były zdumiewające - a to, że współżył z wieloma damami, m.in. z kochanką własnego ojca; a to, że domagał się pieniędzy za udzielenie ordynacji kapłańskiej; a to, że kazał oślepić swojego adwersarza; a to, że polecił wykastrować pewnego kardynała! Wobec nieobecności papieża, który nie mógł stanąć do konfrontacji ze swoimi oskarżycielami, by bronić się przed zarzutami, Otton napisał do przebywającego w Tivoli Jana list, w którym domagał się jego rychłego powrotu: "Wszyscy, duchowieństwo i świeccy, oskarżają Cię, Wasza Świątobliwość, o zabójstwo, krzywoprzysięstwo, świętokradztwo, kazirodztwo z krewnymi, w tym z dwiema twymi siostrami, oraz o przyzywanie, jak poganin, Jowisza, Wenus i innych demonów". Jana najwyraźniej nie poruszyły te oskarżenia oraz wezwanie Ottona, by wrócił do Rzymu i dał im odpór. W odpowiedzi papież napisał: "Do wszystkich biskupów. Doszły nas wieści, że zamierzacie wybrać innego papieża. Jeśli to uczynicie, ekskomunikuję was w imieniu Boga Wszechmogącego. Nie będziecie mogli wówczas [ni]kogo ordynować ani celebrować mszy". Synod wysłał wówczas do Tivoli posłańca z ultimatum, że jeśli Jan nie stawi się natychmiast w Rzymie, to on, nie zaś biskupi, zostanie obłożony ekskomuniką. Papież do Rzymu nie przybył, więc został z urzędu usunięty. Otton umieścił na stolicy Piotrową nowego papieża, Leona VIII, nie mógł jednak pozostać w Rzymie, by go chronić. Chociaż Jan był człowiekiem niegodziwym, Rzymianie byli urażeni postępowaniem cudzoziemskiego cesarza, który ośmielił się zdjąć z najwyższego urzędu ich papieża i zastąpić tym, którego nie wybrali. Gdy tylko Otton odjechał, do Rzymu powrócił Jan. Szybko zemścił się na biskupach, którzy świadczyli przeciwko niemu. Jednemu wyrwano język oraz odcięto nos i palce. Inny został wychłostany. Trzeciemu odrąbano rękę. Jan ekskomunikował też swojego następcę, Leona, który po jego powrocie uciekł z Rzymu. Na szczęście pewien zazdrosny mąż oszczędził Ottonowi kolejnej wyprawy do Rzymu. Znalazłszy papieża w łożu ze swą żoną, wściekły małżonek pobił Jana tak dotkliwie, że ten zmarł w trzy dni później. Jan XII okazał się niewiele lepszy od swej babki Marozji. Świecenia kapłańskie przyjął już w wieku szesnastu lat, ale czynił to bez wewnętrznego zaangażowania. Powiadano, że wynalazł grzechy, których nie znano od początku świata, a całe klasztory dniami i nocami wznosiły modły o jego szybka śmierć. Jan był nienasyconym biseksualistą i gromadził wokół siebie najbardziej rozpustnych młodych przedstawicieli szlachty obydwu płci. Wykorzystywał papieski skarbiec do regulowania długów, które zaciągał uprawiając hazard i radował się takimi żartami jak wyświęcenie dziesięcioletniego chłopca na biskupa. Ofiary składane przez pielgrzymów przeznaczał na hazard. Kochankom ofiarowywał złote kielichy z bazyliki św. Piotra. Utrzymywał ogromną stadninę składającą się z dwóch tysięcy koni, które karmiono migdałami i figami macerowanymi w winie. Powiadano, że Pałac Laterański przemienił się w harem, a "gdy zwykła rozwiązłość już nie zaspakajała zmysłów, jego występkom dodawało uroku kazirodztwo". Obywatele rzymscy użalali się, że pielgrzymujące kobiety, które uprzednio tłumnie odwiedzały miejsca święte, odstraszała "jego rozwiązła i niepohamowana żądza". Kronikarz Benedykt z Socrate komentował, że te nieszczęsne niewiasty padały ofiarą żądzy Jana, ponieważ "lubował się on w posiadaniu całej kolekcji dam". Odstraszanie pielgrzymów nie służyło dobrze interesom Watykanu - podobnie jak wyświecanie biskupa w stajni. Gdy jednak pewien kardynał wypominał ów fakt Janowi XII, ten nakazał go wykastrować. Kardynał ów wkrótce po tym zmarł. W X wieku wspomniane wyżej praktyki nie były największym problemem. Jan doprowadził do upadku rodziny poprzez niezbyt fortunną politykę. Początkowo poparł bowiem króla Ottona I z Saksonii występującego przeciwko Berengariuszowi, władcy północnej Italii. Następnie, po koronacji Ottona na cesarza Świętego Cesarstwa Rzymskiego w bazylice św. Piotra w Rzymie, zmienił front i rozpoczął negocjacje z Berengariuszem. Na wieść o tym Otton napisał do Jana: "Wszyscy, zarówno kler jak i laikat, oskarżają Waszą Świątobliwość o zabójstwo, krzywoprzysięstwo, świętokradztwo, Kazirodztwo z krewnymi, w tym z dwiema siostrami, i o wzywanie, podobnie jak to czynią poganie, Jowisza, Wenus i innych demonów". Jan odrzucił te zarzuty jako "plotki powtarzane przez rozwiązłych biskupów". Inni uważali, że Jan jako młody mężczyzna musi się wyszumieć, po czym z pewnością się ustatkuje. Takie rozumowanie nie przekonało jednak Ottona. Postawił Janowi warunek: albo przyśle dwóch biskupów, którzy przysięgną uroczyście, że przedstawione zarzuty są fałszywe, albo też przyśle rycerzy, którzy zdecydują o sprawie w boju z dwoma jego reprezentantami. Jan odmówił podjęcia tego wyzwania. Otton powrócił więc do Rzymu, gdzie w bazylice św. Piotra powołał trybunał, który miał osądzić papieża. W trybunale zasiedli prałaci i możnowładcy z Niemiec, Francji i Włoch. Lista zarzutów stawianych Janowi XII wydawała się nie mieć końca: "...popełnienie kazirodztwa z dwoma siostrami; granie w kości i wzywanie diabła, by pomógł w zwycięstwie; nadanie chłopcu godności biskupiej w celu odniesienia korzyści materialnych; gwałcenie dziewic; przemienienie świętego pałacu w seraj czy też dom publiczny; stosunki z ladacznicą swego ojca, z pewną owdowiałą królową i z wdową o imieniu Anna oraz z jego własną siostrzenicą; wyłupienie oczu spowiednikowi ojca publiczne uczestnictwo w polowaniach; nieustanne noszenie przy sobie broni; podpalanie domów; wybijanie szyb w nocy...". Powiadano także, że zawarł pakt z diabłem i wznosił toasty za zdrowie Szatana, popełniał akty kazirodztwa ze swoją matką, gwałcił święte dziewice - czyli mniszki - i dopuszczał się cudzołóstwa, zabójstw, profanacji i bluźnierstwa. No cóż, całkiem pokaźna lista, nawet jak na średniowiecznego papieża. Gdy wezwano Jana do udzielenia odpowiedzi na postawione zarzuty, ten wysłał notatkę pisaną niezdarną łaciną, w której ogłaszał ekskomunikę Ottona i wszystkich osób uczestniczących w tej rozprawie sądowej. Powtórne wezwanie przyniosło jedynie odpowiedź: Papież wyruszył na polowanie". Jana osądzono in absentia. Uznano go winnym kazirodztwa, cudzołóstwa i morderstwa, po czym usunięto z urzędu. Otton wymagał by na miejsce Jana powołać kapłana cieszącego się odpowiednim szacunkiem, ale synod nie mógł takowego znaleźć. W związku z tym wybrano Leona VIII, który był osobą świecką. Taka forma wyboru papieża nie przypadła wszak do gustu Rzymianom. Działający w XVIII wieku Cypriano de Valera pisał: "te występne kobiety, z którymi ostatni papież obcował, powstały i zaatakowały żołnierzy Ottona. Wtedy Otton ponownie zdobył miasto w krwawej bitwie, choć tym razem nie udało się utrzymać władzy. Ostatecznie Jana XII przyzwano i przywrócono papiestwo dzięki sile ladacznic". Jan ekskomunikował Leona VIII, a następnie rozpoczął prześladowanie tej części kleru, która udzieliła poparcia Leonowi. Jednego poddano biczowaniu, innemu obcięto rękę, trzeciemu dwa palce i nos, a także wyrwano język. Lista ofiar z pewnością byłaby znacznie dłuższa, gdyby nie nagła śmierć Jana XII, która nastąpiła 14 maja. Został przyłapany przez męża swojej kochanki "na akcie cudzołóstwa". Oburzony mąż miał go zasztyletować lub - według innych świadectw - uderzył go w tył głowy młotkiem. Cios sztyletu czy młotka okazał się śmiertelny. Jan XII miał w chwili śmierci zaledwie dwadzieścia cztery lata. Okoliczności śmierci papieża stały się inspiracją do wielu żartów. Mówiono, ze miał szczęście umrzeć w łożu, aczkolwiek nie własnym. Okoliczności śmierci papieża Jana XII, stały się inspiracją do wielu żartów. Mówiono, że miał szczęście umrzeć w łożu, aczkolwiek nie własnym. Na miejsce Jana wybrano Benedykta V w 964 roku, lecz Otton wciąż pragnął osadzić tam swego człowieka, Leona VIII. Oblegał więc ,miasto, które początkowo stawiało zacięty opór. Trwało to wszak tylko do czasu, gdy wybuchła zaraza i zaczęły kurczyć się zapasy żywności. W końcu 23 czerwca bramy miasta otwarto i wyrzucono przez nie Benedykta. Leon VIII rozerwał jego szaty i zesłał na wygnanie. Został oskarżony przez swych przeciwników o cudzołóstwo i kazirodztwo. Mnich Benedykt z Soracte zauważyć w jego XXXVII kazaniu, że "lubił mieć kolekcję kobiet". Według Liutpranda z Cremony w jego "Antapodosis", "zeznawali o jego cudzołóstwie, co nie widzieli na własne oczy, ale mimo to wiedział z całą pewnością, że uprawiał sodomię z wdową Rainiera, konkubiną Stephana, a wdową Anną, a także z własną siostrzenicą, a z pałacu papieskiego zrobił burdel. Według Chamberlin, Jan XII był "chrześcijańskim Kaligulą, którego zbrodnie były świadczone szczególnie przerażające przez urząd jaki zajmował". Niektóre źródła podają, że podobno zmarł 8 dni po tym jak został sparaliżowany, po akcie cudzołóstwa, inni podają, że został zabity przez zazdrosnego męża, podczas w trakcie aktu cudzołóstwa. Jan XII był nie tylko najmłodszym papieżem w historii, wybranym na prośbę ojca. Znany jest głównie z tego, że zamienił Pałac Laterański w dom publiczny. Poza tym był podporządkowany cesarzowi Ottonowi I, który złożył go z urzędu w 963 roku, wybierając Leona VIII. W styczniu 964 roku młody papież powraca i wywołuje powstanie, które jednak zostaje krwawo stłumione. Udało mu się odzyskać tron tylko dlatego, że Leon uciekł po wyjeździe cesarza z Rzymu. Po powrocie Ottona I to Jan musiał znowu uciekać. Nie wiadomo jakby się potoczyły dalsze losy papieża, gdyby nie przedwczesna śmierć. Niektórzy twierdzą, że dostał ataku serca lub wylewu podczas stosunku z pewną mężatką. Biorąc pod uwagę wigor i młody wiek Jana, bardziej prawdopodobna wydaje się legenda, że mąż kochanki po prostu go zatłukł na śmierć.USTAWA z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. 1994 Nr 24 poz. 83 z późn. zmianami)
Bogdan Pietrzyk
26-10-2021